Yn y dafarn - "pawb yn troi i'r Gymraeg pan mae Saeson yn cyrraedd"

Dyma stori ddifyr Jon G o Crewe ar ôl iddo fe a'i ffrindiau "ymweld" â thafarn Y Siôr ym Mangor. Gallwch weld y neges wreiddiol ar Trip Advisor, diolch i'r Welsh Whisperer, ac mae adroddiad llawn ar gael ar Walesonline.

https://twitter.com/WelshWhisperer/status/1009168583186935808

https://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/pubs-brilliant-response-customer-complaining-14810245

A dyma fersiwn Dim Byd o'r un hen chwedl:

https://www.youtube.com/watch?v=tJ5DzMmBuwQ

Ble mae fy DNA?

https://twitter.com/BBCRadioCymru/status/1008744726890237952

Gruffudd Owen a Heddlu Dyfed Powys.

Cafodd y rhaglen ei recordio ym mhencadlys Heddlu Dyfed Powys. Eurig Salisbury yw bardd preswyl Dyfed Powys ar hyn o bryd, ac mae teulu mawr gyda Ffred Ffransis.

Hoff dywysogion?

Mae Golwg360 wedi cyhoeddi cyfres o erthyglau a chyfweliadau am hoff dywysogion beirdd a llenorion Cymru.

Dyma Rhiannon Ifans yn sôn am Branwen ferch Llŷr, tra bod Eurig Salisbury yn trafod Madog Maredudd.

Branwen ferch Llŷr

Mae modd “dysgu llawer iawn” o straeon pobol mewn llenyddiaeth, yn ôl arbenigwraig ar chwedlau a llên gwerin.

Dywed Rhiannon Ifans hyn wrth nodi mai Branwen ferch Llŷr o ail gainc y Mabinogi yw ei hoff dywysoges yn hanes Cymru.

Ond er nad cymeriad o gig a gwaed yw Branwen, meddai, mae’n ychwanegu bod yn well ganddi fynd “am stori dda, yn hytrach nag am hanes”.

“Dw i’n hoffi’r stori yn hytrach na’r hanes, achos mewn gwirionedd cymeriad chwedlonol oedd hi, felly wnaeth hi ddim byd yn hanesyddol,” meddai Rhiannon Ifans wrth golwg360.

“Stori ydy hi, ond rydan ni’n gallu dysgu llawer iawn o straeon pobol mewn llenyddiaeth, ac efallai defnyddio ychydig bach ohonyn nhw yn ein hamgylchiada ni heddiw.”

“annibynnol ei barn”

Er mai gweithredu’n “dawal” y mae Branwen trwy gydol y chwedl, dywed Rhiannon Ifans ymhellach ei bod yn edmygu’r dywysoges oherwydd mai “dynes annibynnol ei barn” yw hi.

“Mae[‘r chwedl] yn dysgu i ni fod Branwen ei hun yn ddynes annibynnol ei barn,” meddai. “Mae’n ddynes ddeallus tu hwnt. Mae’n llawer mwy deallus na’i gŵr [Matholwch].

“Mae hi’n ufudd ac yn hardd ac yn gallu gwneud popeth. Mae’n gallu trin pobol, mae’n gallu bod yn lladmerydd [interpreter], ac mae’n gallu gwneud yr holl bethau yma, ond wrth gwrs mae’n eu gwneud nhw’n dawal, yndê.

“Mae ganddi hi ei chynllun ei hun ar gyfer ei hun, ac mae’n medru rhyddhau ei hun o’i chaethiwed…”

Chwedl Branwen ferch Llŷr

Dyma glip sain o Rhiannon Ifans yn adrodd hanes Branwen ac yn sôn ymhellach am nodweddion ei chymeriad…(linc).

Eurig Salisbury: Madog Maredudd

Mae bardd o Geredigion yn dweud ei bod yn “bosib iawn” ei fod yn ddisgynnydd i un o dywysogion enwocaf yr hen Bowys, Madog ap Maredudd.

Yn ôl Eurig Salisbury, mae nifer o drigolion Dyffryn Ceiriog yng nghanol Powys, sef bro mebyd ei fam, yn gallu olrhain ei hachau i dywysogion Powys.

Mae’n dweud felly fod y cysylltiad teuluol posib wedi dylanwadu ar ei ddewis o Madog ap Maredudd fel ei “hoff dywysog yn hanes Cymru”.

Mae’n ychwanegu hefyd fod y tywysog o’r 12G yn “dipyn o foi”, gyda Phowys ar ei “mwyaf grymus” yn ystod ei deyrnasiad ef.

“Mi roedd ei dir o a’i rym o yn ymestyn yr holl ffordd o gyrion Caer yn y gogledd i lawr i Bumlumon yn y de, ac mi roedd o hefyd yn cynnwys rhannau helaeth o’r hyn cael ei alw’n Lloegr, yn cynnwys tre’ Croesoswallt,” meddai.

4.7 Awr y Dydd

Dyma glip o raglen Siân Cothi. Yn anffodus, does dim sôn am bwy yw'r awdur ar wefan Radio Cymru.

https://www.bbc.co.uk/programmes/p0657k2gGallwn fod w

Gallwn fod wedi dysgu iaith.

Llythyru â ffrind newydd a fyddai’n ehangu fy ngorwelion.

Bonjour Marie-Isabelle, comment allez-vous?

Mynd ar fy ngwyliau i bentref gwledig.

Archebu baguette o’r boulangerie heb ymgynghori â llyfr.

Chwerthin gyda’r brodorion

a chanmol eu cŵn â hyder yn eu hiaith.

Ond yn lle hynny derbyniais geisiadau ffrind

gan bobl y gwyddwn na fyddwn yn eu cydnabod yn y stryd

a dilyn ambell gynnen gyhoeddus, gryptig

I really wish people would just say things to my face

a Some people really need to grow up.

Gallwn fod wedi tynnu’r beic o’r sied.

Dilyn fy nhrwyn a theimlo’r gwynt yn fy ngwallt.

Arogli’r tymhorau.

Colli sawl stôn.

Magu cyhyrau

a buddsoddi mewn leicra.

Ond yn lle hynny, sgroliais drwy luniau o brydau amheuthun,

diodydd diddorol

a smwddis hunangyfiawn.

O ie, ac edrych ar fapiau Strava

pobl sydd wedi beicio neu redeg

yn bellach na cherdda i fyth.

Gallwn fod wedi darllen nofelau

Petrograd, Awst yn Anogia, Gwen Tomos.

Ymuno â chlwb llyfrau,

cadw nodiadau i’w trafod yn fanwl,

wyneb yn wyneb.

Amsugno’r ymateb

a darllen y llyfrau eto.

Pam lai!

Ond yn lle hynny, hoffais drwy godi bawd

gadewais sylwadau diddychymyg

a rhannais farn rhywun arall.

Hyn i gyd wrth ddisgwyl am y bws.

Gallwn fod wedi dysgu i chwarae offeryn.

Y delyn efallai?

Na, rhy rhwydd.

Y delyn deires.

Ymarfer nes bod fy mysedd yn galed

a rhyddhau CD erbyn y Nadolig.

Ond yn lle hynny, gwyliais gi yn dynwared Elvis,

cath yn gwisgo sbectol haul

a gweithwraig mewn sŵ yn bugeilio pandas bach direidus.

Gallwn fod wedi trawsnewid y tŷ cyfan.

Paentio’r waliau’n lliwiau chwaethus,

Annie Sloan-io hen ddodrefn

a chreu clustogau i fatsio’r llenni.

Neu o leia hongian y llun

a ges yn anrheg pen-blwydd bedair blynedd yn ôl.

Ond yn lle hynny, edrychais ar luniau parti plu hen ffrind

yna’i lluniau priodas ac yna lluniau ei babi newydd.

A chyn cysgu, gwyliais gacen chwech haen

yn cael ei haddurno fel cactws.

Ond y broblem yw

gwn fel ffaith

pe bawn yn dod

yn ieithgi heini llengar cerddorol ac artistig

y byddai’n RHAID i’r byd ddod i wybod am hynny

a byddwn yn brolio fy llwyddiant ysgubol yn groch

dros Facebook ac Instagram a Twitter i gyd.

 M.

Ond yn lle hynny, sgroliais drwy luniau o brydau amheuthun,
diodydd diddorol
a smwddis hunangyfiawn.
O ie, ac edrych ar fapiau Strava
pobl sydd wedi beicio neu redeg
yn bellach na cherdda i fyth.

Gallwn fod wedi darllen nofelau
Petrograd, Awst yn Anogia, Gwen Tomos.
Ymuno â chlwb llyfrau,
cadw nodiadau i’w trafod yn fanwl,
wyneb yn wyneb.
Amsugno’r ymateb
a darllen y llyfrau eto.
Pam lai!
Ond yn lle hynny, hoffais drwy godi bawd
gadewais sylwadau diddychymyg
a rhannais farn rhywun arall.
Hyn i gyd wrth ddisgwyl am y bws.

Gallwn fod wedi dysgu i chwarae offeryn.

Gallwn fod wedi dysgu iaith.
Llythyru â ffrind newydd a fyddai’n ehangu fy ngorwelion.
Bonjour Marie-Isabelle, comment allez-vous?
Mynd ar fy ngwyliau i bentref gwledig.
Archebu baguette o’r boulangerie heb ymgynghori â llyfr.
Chwerthin gyda’r brodorion
a chanmol eu cŵn â hyder yn eu hiaith.
Ond yn lle hynny derbyniais geisiadau ffrind
gan bobl y gwyddwn na fyddwn yn eu cydnabod yn y stryd
a dilyn ambell gynnen gyhoeddus, gryptig
I really wish people would just say things to my face
a Some people really need to grow up.

Gallwn fod wedi tynnu’r beic o’r sied.
Dilyn fy nhrwyn a theimlo’r gwynt yn fy ngwallt.
Arogli’r tymhorau.
Colli sawl stôn.
Magu cyhyrau
a buddsoddi mewn leicra.
Ond yn lle hynny, sgroliais drwy luniau o brydau amheuthun,
diodydd diddorol
a smwddis hunangyfiawn.
O ie, ac edrych ar fapiau Strava
pobl sydd wedi beicio neu redeg
yn bellach na cherdda i fyth.

Gallwn fod wedi darllen nofelau
Petrograd, Awst yn Anogia, Gwen Tomos.
Ymuno â chlwb llyfrau,
cadw nodiadau i’w trafod yn fanwl,
wyneb yn wyneb.
Amsugno’r ymateb
a darllen y llyfrau eto.
Pam lai!
Ond yn lle hynny, hoffais drwy godi bawd
gadewais sylwadau diddychymyg
a rhannais farn rhywun arall.
Hyn i gyd wrth ddisgwyl am y bws.

Gallwn fod wedi dysgu i chwarae offeryn.
Y delyn efallai?
Na, rhy rhwydd.
Y delyn deires.
Ymarfer nes bod fy mysedd yn galed
a rhyddhau CD erbyn y Nadolig.
Ond yn lle hynny, gwyliais gi yn dynwared Elvis,
cath yn gwisgo sbectol haul
a gweithwraig mewn sŵ yn bugeilio pandas bach direidus.

Gallwn fod wedi trawsnewid y tŷ cyfan.
Paentio’r waliau’n lliwiau chwaethus,
Annie Sloan-io hen ddodrefn
a chreu clustogau i fatsio’r llenni.
Neu o leia hongian y llun
a ges yn anrheg pen-blwydd bedair blynedd yn ôl.
Ond yn lle hynny, edrychais ar luniau parti plu hen ffrind
yna’i lluniau priodas ac yna lluniau ei babi newydd.
A chyn cysgu, gwyliais gacen chwech haen
yn cael ei haddurno fel cactws.

Ond y broblem yw
gwn fel ffaith
pe bawn yn dod
yn ieithgi heini llengar cerddorol ac artistig
y byddai’n RHAID i’r byd ddod i wybod am hynny
a byddwn yn brolio fy llwyddiant ysgubol yn groch
dros Facebook ac Instagram a Twitter i gyd.

Y delyn efallai?
Na, rhy rhwydd.
Y delyn deires.
Ymarfer nes bod fy mysedd yn galed
a rhyddhau CD erbyn y Nadolig.
Ond yn lle hynny, gwyliais gi yn dynwared Elvis,
cath yn gwisgo sbectol haul
a gweithwraig mewn sŵ yn bugeilio pandas bach direidus.

Gallwn fod wedi trawsnewid y tŷ cyfan.
Paentio’r waliau’n lliwiau chwaethus,
Annie Sloan-io hen ddodrefn
a chreu clustogau i fatsio’r llenni.
Neu o leia hongian y llun
a ges yn anrheg pen-blwydd bedair blynedd yn ôl.
Ond yn lle hynny, edrychais ar luniau parti plu hen ffrind
yna’i lluniau priodas ac yna lluniau ei babi newydd.
A chyn cysgu, gwyliais gacen chwech haen
yn cael ei haddurno fel cactws.

Ond y broblem yw
gwn fel ffaith
pe bawn yn dod
yn ieithgi heini llengar cerddorol ac artistig
y byddai’n RHAID i’r byd ddod i wybod am hynny
a byddwn yn brolio fy llwyddiant ysgubol yn groch
dros Facebook ac Instagram a Twitter i gyd.

Y Carmarthen Journal yn symud i Abertawe

https://golwg360.cymru/newyddion/cymru/521804-swyddfar-carmarthen-journal-nghaerfyrddin

http://www.bbc.co.uk/cymrufyw/44440008

Dyfodol newydd disglair i Ogledd Corea?

https://golwg360.cymru/newyddion/rhyngwladol/521915-gobeithio-ddyfodol-newydd-disglair-ogledd-korea

Y troad allan - cofio etholiad 1868

Diolch i BBC Cymru Fyw am yr erthygl hon.

Cafodd gwasanaeth arbennig ei gynnal ddydd Sul i nodi canrif a hanner ers etholiad cyffredinol hanesyddol 1868, a'i ddylanwad pellgyrhaeddol ar gymuned yn ne Ceredigion.

Yn 1876, cafodd cynulleidfa capel Undodaidd Llwynrhydowen a'u gweinidog William Thomas (Gwilym Marles) eu troi allan o'u capel gan eu tirfeddiannwr.

Roedd hynny'n ganlyniad i raddau helaeth i ymgyrchu rhyddfrydol Gwilym Marles, a gododd wrychyn John Lloyd o Alltyrodyn.

I ddial am hynny, pan ddaeth les y capel i ben, gafodd y gynulleidfa eu cloi allan o'r capel gan y tirfeddiannwr, a bu'n rhaid i'r addolwyr chwilio am gartref newydd.

Cafodd y gwasanaeth yng nghapel Undodaidd Pen-rhiw yn Sain Ffagan ei drefnu er mwyn nodi trobwynt pwysig etholiad 1868 yn y cyd-destun hanesyddol hwnnw.

'Newid hanes'

"Fe newidiodd etholiad cyffredinol 1868 hanes Cymru," medd un o'r trefnwyr, y newyddiadurwr a'r darlledwr Dylan Iorwerth.

"Cafodd ddylanwad mawr ar wleidyddiaeth gwledydd Prydain, ac ar unigolion a chymdeithas yn ne Ceredigion.

"Mae rhai yn dweud mai dyma'r etholiad ddechreuodd ar y cyfnod gwleidyddol modern.

"Ar y pryd, doedd yna ddim pleidlais gudd, ac am y tro cynta', fe wnaeth rhyddfrydwyr cyffredin guro'r landlordiaid Torïaidd mewn pleidlais agored.

"O ganlyniad, buodd 'na erlid ar denantiaid ac ar gynulleidfa capel Llwynrhydowen."

• Bywyd newydd i gapel hanesyddol

Roedd y yng Nghapel Pen-rhiw yn "gyfuniad o wasanaeth traddodiadol a chyflwyniad", lle roedd gofyn i'r gynulleidfa "ddychmygu eu bod nhw nôl yn Llwynrhydowen" yn ystod y cyfnod dan sylw.

"Collodd 43 o deuluoedd eu ffermydd yng Ngheredigion yn y cyfnod hwn, a 26 yn Sir Gar," meddai Mr Iorwerth.

Cyflwyno pleidlais gudd

Ychwanegodd fod digwyddiadau fel y Troad Allan wedi dylanwadu ar yr hyn ddigwyddodd nesaf: "Y canlyniad ar lefel Brydeinig oedd bod ymchwiliad wedi bod yn y senedd, ac mi wnaeth y digwyddiadau arwain at gyflwyno'r bleidlais gudd.

"Mae'n ofnadwy o bwysig i atgoffa pobl o'r straeon 'ma, a sut mae pobl wledig yn Nyffryn Cletwr a Dyffryn Teifi wedi cyfrannu at newid pellgyrhaeddol ym myd gwleidyddol Prydain."

Gobaith y trefnwyr yw cynnal rhagor o ddigwyddiadau yn ddiweddarach yn y flwyddyn, yn agosach at adeg etholiad 1868 tuag at ddiwedd y flwyddyn.

Merch o'r ffatri wlân

Cân gan Meic Stevens


Dim ond merch o’r ffatri wlân,
Wrth ei gwaith bob dydd,
Heb sylwi dim ar y byd mawr oddi allan.
Roedd ei gwallt mor ddu a thlws,
Fel ryw freuddwyd rhyfedd yn fy nghwsg,
Ond mae’n gwneud gwaith dyn bob dydd am ei chyflog.

Rhwng y gwreiddiau dwfn a’r brwyn,
Dan y gamlas fach sy’n rhuthro’i swyn,
Mor araf mae’r olwyn hen, yn troi’r peiriannau;
 Ac mae’r dyn yn tanio’r tân,
Lle mae Jac ar bois yn golchi’r gwlân
Ond mae’r gwŷr yn dal i wau ar y glannau.

Dim ond merch o’r ffatri wlan,
Wrth ei gwaith bob dydd,
Hi sy’n creu o’r edau frethyn lliwiog.
Ac mae’r oriau’n hir a llawn,
Ac mae’r oriau’n ddail sy’n cwympo lawr….
…ar y dwr sy’n crwydro draw drwy’r bore niwlog.

Dim ond merch o’r ffatri wlan,
Wrth ei gwaith bob dydd,
Heb sylwi dim ar y byd mawr oddi allan.
Roedd ei gwallt mor ddu a thlws,
Fel ryw freuddwyd rhyfedd yn fy nghwsg,
Ond mae’n gwneud gwaith dyn bob dydd am ei chyflog.

Amser dysgu Eira: y leim

Dwyieithrwydd ar waith!

"Dyma esiampl wych o fagu plentyn yn ddwyieithog. Na, dyn nhw ddim yn cael eu drysu gan ddefnyddio ddwy iaith, ond yn mynd o un i'r llall, mae'n naturiol (neges i'r twpsod sy'n dal yn credu bod dwyieithrwydd yn achosi niwed!)." David Williams

https://twitter.com/sionmun/status/1000696646903238661

Cerddoriaeth "weird" Radio Cymru

Diolch i Golwg 360 am yr erthygl hon.

Mae un o gyfansoddwyr caneuon mwya’ poblogaidd Cymru yn dweud bod y dewis o gerddoriaeth ar Radio Cymru yn “hybu ei difodiant [extermination/annihilation]”.

Mae Arfon Wyn wedi cyfansoddi’r Cân i Gymru fuddugol bedair gwaith, ac mae ‘Harbwr Diogel’, y gân fuddugol yn 2002, wedi dod yn glasur Cymraeg.

Bu hefyd mewn sawl grŵp roc-gwerin ac mae ei fand diweddaraf, Y Moniars, wrthi yn diddanu [entertain] ers chwarter canrif.

Yr wythnos hon mae’r canwr-gyfansoddwr wedi tanio trafodaeth ar wefan facebook, gyda’i sylwadau am y dewis o gerddoriaeth ar Radio Cymru.

Mae’r orsaf ar fai am chwarae cerddoriaeth “sy wedi ei anelu at yr ifanc” yn ystod y dydd pan maen nhw “i gyd yn eu hysgolion neu eu colegau”, meddai.

Ac mae’r gerddoriaeth “amhersain” [dissonant/cacophonous] yn “DIEITHRIO YN ARW y gwrandawyr ffyddlon sy’n ddinasyddion hŷn”.

Yn ôl Arfon Wyn mae “hyn yn ddolur mawr i mi gan fod y ffigyrau gwrandawyr yn gostwng”.

Ac mae ganddo rybudd i benaethiaid yr orsaf: “Bydd BBC Llundain yn rhoi llai o arian o lawer i Radio Cymru yn y diwedd ac yn hybu ei difodiant yn y pendraw”.

“Annhegwch i gerddoriaeth canol y ffordd”

Ers gosod ei sylwadau ar facebook nos Fawrth, mae Arfon Wyn yn dweud fod y BBC wedi trefnu i’w gyfarfod yr wythnos nesaf, i drafod ei bryderon.

Ac mae’r BBC wedi cadarnhau y byddan nhw yn cyfarfod y cerddor “yn fuan”.

“Mae yn rhaid bod o wedi cyffwrdd nerf,” meddai Arfon Wyn wrth golwg360.

“Mae gymaint o bobol wedi gweld [y neges] ar facebook, a gymaint wedi ei rannu… wnes i ddweud yn y neges: ‘Os ydach chi’n cytuno efo hyn, rhannwch o.’

“Ac mae yna lwythi wedi ei rannu fo…

“Dw i’n gwybod beth sydd yn taro calon pobol Cymru.

“Mae yna annhegwch i gerddoriaeth canol y ffordd.”

Ond a ydy Arfon Wyn ond yn cwyno am nad yw ei gerddoriaeth yn cael ei chwarae ar Radio Cymru?

“Maen nhw yn chwarae rhai fi, chwarae teg!

“Maen nhw yn dal i chwarae ‘Harbwr Diogel’ a ‘Cae o Ŷd’ a rhyw un neu ddwy arall.

“Ond dw i ddim yn poeni am hynny.

“Beth sy’n fy nghael i ydy bod fy mam ddim yn gwrando rŵan, mae hi wedi cael llond bol ar y miwsig – ‘amhersain’ mae hi’n ei alw fo.

“A dw i’n cytuno lot efo hi…

“Dw i wedi bod yn gwrando lot yn ddiweddar, ac ynghanol rhaglen canol y ffordd, rwyt ti’n cael blast o ryw fand hollol arbrofol, gwallgof…

“Maen nhw yn trio bod yn hip, ac yn colli cynulleidfa.”

Ymateb y BBC

Dywedodd llefarydd ar ran Radio Cymru: “Mae BBC Radio Cymru yn ymfalchio yn yr ystod eang o gerddoriaeth sydd i’w chlywed ar yr orsaf.

“Mae’r rhestr chwarae yn rhoi lle allweddol i glasuron y gorffennol a’r caneuon poblogaidd hynny sydd mor bwysig i’n gwrandawyr, ac mae ffigyrau gwrando cryf y cyfnod diwethaf yn awgrymu fod hynny’n plesio.

“Rydym hefyd yn hynod falch fod Radio Cymru yn rhoi llwyfan teilwng [deserving] i dalent newydd cerddorol Cymru.

“Serch hynny, mae cryfhau ein darpariaeth gerddorol i gynulleidfa eang yr orsaf yn destun trafod cyson ymhlith timau cynhyrchu a gyda’r diwydiant, ac mae sgyrsiau gyda’r gwrandawyr, cerddorion a labeli yn rhan bwysig o’n gwaith.”

Sylwadau

Wil: 

Wel am lol. Dwi'n meddwl fod Arfon White wedi cymysgu canol y ffordd gydag ansafonol. Os ydi Radio Cymru yn arddel ychydig o 'quality control', yna peth i ymfalchio ynddo ydi hynny siawns.

Er ei fod o'n honni i'r gwrthwyneb, mae'n anodd credu nad oes ganddo ryw fath gymhelliant personol yn hyn i gyd. I'w rant gael unrhyw fath o hygrededd mi fysa rhaid iddo fo enwi enghreifftiau yn fy marn i, h.y. pwy yw'r artistiaid "amhersain" yma a phwy yw'r artistiaid "canol y ffordd" sydd yn cael cam? Onid llawer/gormod o sylw sydd yn gwneud rhywbeth yn "ganol y ffordd" yn y lle cyntaf?

Dwi yn un sydd wedi troi at arlwy dydd Radio Cymru yn ddiweddar gan fod;
a.) y cyflwynwyr wedi gwella (sori Tommo) a
b.) y gerddoriaeth wedi gwella (sori mam Arfon Wyn)