Llwyau Caru

Dyma ffilm o gyfres sy'n cyd-fynd a'r prosiect 'Tir Sir Gar':

Sgript

Dewisodd yr artist Marc Rees ddeuddeg gwrthrych o Amgueddfa Sirol Caerfyrddin i gynrychioli deuddeg thema prosiect theatrig Tir Sir Gar.

Dyma hanes un o’r gwrthrychau hyn.

Daw’r llwy yn wreiddiol o fferm Bremenda Uchaf ger Llanarthne. Mae’n debyg mae dyn o’r enw William Thomos a’i cherfiodd yn 1830. Ynghyd a phatrymau pert yn aml iawn fe welir symbolau penodol ar lwyau caru traddodiadol. Ymysg rhain mae’r gadwyn sydd yn cynrychioli’r awydd i fod ynghyd am byth. Y diamont sydd yn cynrychioli cyfoeth a’r allwedd neu dwll y clo - y ddau ohonynt yn cyfleu’r neges “mae fy nghartref i yn gartref i tithau hefyd”.

Weithiau ceir symbol aderyn sydd yn medru cynrychioli nifer o bethau. Adar serch: neges o ‘gad inni ymadael gyda’n gilydd’, neu’r storc sydd yn symboleiddio genedigaeth newydd.

Un o’r symbolau mwyaf amlwg ar lwyau caru yw, wrth gwrs, y galon, yn denodi cariad. Lle’r gwelir un galon neu rai, ar y llwy hon fel welwn ni bedair galon ar siap olwyn. Mae’r olwyn hefyd yn symbol, a hynny am gynnal rhywun yr ydych yn eu caru. Uwchben ac oddi tan yr olwyn fel welwn siapau atalnod. Mae’r rhain yn cynrychioli’r enaid ac yn cyfleu neges o hoffter neu serch ddwfn at dderbyniwr y rhodd. 

Gallwn olrhain y grefft o wneud llwyau caru, un o’r traddodiadau enwocaf Cymru, yn ol i’r ail ganrif ar bymtheg. 

Mae’r llwy garu gynharaf sydd gennym wedi’i dyddio yn ol i 1667. Er fod hanes wir yn tybio bod llywau yn cael eu creu cyn hyn hefyd. Roedd y grefft yn un dda am ddangos dychymyg y crefftwr, ac fe fyddai’n defnyddio darnau o goed lleol i greu ei roddion.

Erbyn hyn mae llwyau caru neu lwyau serch yn cael eu creu mewn modd mwy masnachol ar gyfer y farchnad dwristiaid, a hynny o goed estron.

Rhoddwyd y llwy hon i’r amgueddfa yn 1939, ac mae hi’n un o set o lwyau o’r ardal Caerfyrddin gyda gwahaniaethau main iawn ymhob un.