Sefydlu ardal debyg i'r Gaeltacht yng Nghymru?

Mae Comisiynydd y Gymraeg wedi dweud wrth BBC Cymru y dylid gwneud ymchwil cyn gynted â phosib i'r syniad o greu rhanbarthau penodol fyddai'n gadarnleoedd i'r iaith Gymraeg, tebyg i ardal y Gaeltacht yn Iwerddon.

Wrth siarad â rhaglen Taro 9, dywedodd Meri Huws, ei bod yn cytuno "bod angen i ni edrych yn gloi ar y math yma o fodel".

"Dwi ddim wedi cael fy mherswadio ar hyn o bryd. 

"Ond mae eisiau i ni wneud ymchwil penodol iawn, ac yn gloi iawn, i edrych ar be fydde' Gaeltacht yn edrych fel pe bai'r model yna'n cael ei drosglwyddo i Gymru."

Yn gynharach yn y mis, galwodd cyn Aelod Seneddol Plaid Cymru Adam Price am sefydlu un awdurdod rhanbarthol ar gyfer gorllewin Cymru.

Un awdurdod?

 

Ond mewn cyfweliad â rhaglen BBC Cymru Taro 9, aeth Mr Price gam ymhellach, trwy ddweud y dylai rhanbarth o'r fath gynnwys pob un o gadarnleoedd y Gymraeg yng ngogledd a gorllewin Cymru.

"Mae angen creu awdurdod rhanbarthol ar gyfer y bröydd Cymraeg.....yn lle ad-drefnu'r gogledd a'r gorllewin ar wahân yn y bröydd Cymreig, gadewch i ni gymryd y cyfle hwn nawr i greu un awdurdod ar hyd Bae Ceredigion i uno'r ardaloedd Cymreig a chreu awdurdod cryf gyda phwerau cynllunio iaith a hefyd datblygu economaidd," meddai.

Byddai'r syniad yn debyg i ranbarth y Gaeltacht - ardal benodedig o Iwerddon, ble mae'r Wyddeleg yn cael ei chefnogi gan gyfres o fesurau i sicrhau ei pharhad fel iaith gymunedol fyw.

Aeth rhaglen Taro 9 i Orllewin Iwerddon i weld a fyddai modd i Gymru ddysgu gwersi o'r strategaeth hon, yn enwedig yng nghadarnleoedd yr iaith yn y gogledd a'r gorllewin.

Cefnogaeth 'gadarnhaol'
 

Mae Gwyneth Ui Ghaora, yn wreiddiol o Gymru, yn byw yng nghanol Connemara ac yn dysgu arlunio trwy gyfrwng y Wyddeleg.

Dywedodd ei fod wedi gweld yr effaith gadarnhaol mae'r ardal wedi'i gael ar yr iaith.

"Mae'r Wyddeleg yn yr ysgolion yn ddiamod, a does dim cwestiynau am hynny o gwbl...Dyma sy'n beth cadarnhaol ynglŷn â chael ardal sydd wedi'i dynodi yn ardal ar gyfer yr iaith," meddai.

"Bydde'r gefnogaeth fydde 'Cymraegtacht' yn ei roi i'r iaith yn beth cadarnhaol iawn."

Fe siaradodd Taro 9 hefyd â Seán Ó Cuirreáin, Comisiynydd y Wyddeleg, a ddywedodd:

"Dwi'n credu bod rhai agweddau positif wedi digwydd ar hyd y blynyddoedd, sydd wedi cadw'r Wyddeleg yn fyw fel iaith gymunedol yma yn y Gaeltacht...Efallai fydde hi ddim wedi goroesi heb y statws hynny."

Mae Taro Naw ar gael ar iPlayer yn fan hyn.

(Diolch i BBC Cymru)