Heather Jones

Heather Jones

Daeth Heather i amlygrwydd gyntaf a hithau’n ferch ysgol yng Nghaerdydd yn niwedd y 60au. Prin iawn oedd ei Chymraeg bryd hynny ond roedd ei brwdfrydedd dros ganu Cymraeg yn amlwg. Dros y blynyddoedd daeth Heather yn berfformwraig o safon yn y Gymraeg a’r Saesneg ac mae ei recordiau cynnar yn dal eu tir hyd heddiw. Mae ôl dylanwad ei gwr cyntaf, Geraint Jarman a’r athrylith [athyrlith - gallu cynhenid arbennig - genius] o Solfach, ei chyfaill Meic Stevens ar ei chasgliadau, a bu’r tri am gyfnod yn canu fel grwp ‘bwrlesg’ Y Bara Menyn. Mae dawn Heather fel cyfansoddwraig a’i gallu i gyfleu profiadau ei bywyd mewn ffordd onest a dirdynnol [poenus ofnadwy - harrowing] yn rhan fawr o’r gyfrinach dros ei hirhoedledd fel cantores.

(Diolch i Sain) 

_____________________

Bywgraffiad Heather Jones (BBC Cymru)

Cyn aelod o'r grŵp Bara Menyn a chantores unigol sy'n dal i berfformio. Derbyniodd wobr Cyfraniad Oes BBC Radio Cymru.

Ganed yng Nghaerdydd yn 1949 ar aelwyd ddi-Gymraeg. Mynychodd ysgol gynradd yng Nghaerdydd ac Ysgol Uwchradd Cathays, lle cyfarfu [cyfarfod - gorffennol] â Geraint Jarman. 


Ymaelododd â'r Urdd tra yr oedd yn yr ysgol, a rhoddodd hyn hyder iddi ddechrau canu yn y Gymraeg. Daeth i sylw Meredydd Evans, pennaeth adloniant ysgafn y BBC ar y pryd, pan enillodd y gystadleuaeth gân bop yn Eisteddfod yr Urdd, Caerfyrddin yn 1967.

Cyn bo hir, roedd yn ymddangos ar gyfresi teledu fel Disc a Dawn a Pinaclau, a bu ganddi gyfres deledu ei hun, Heather, yn y 1990au.

Cyfarfu â Meic Stevens (yn ôl y chwedl) mewn siop sglodion yn y Drenewydd, a gydag ef a Geraint Jarman, ffurfiodd y grŵp Bara Menyn. Bwriad y grŵp oedd cael hwyl am ben grwpiau nosweithiau llawen ddiwedd y 1960au, ond cyn bo hir roedd y band wedi dod yn boblogaidd ledled Cymru ac roedd galw mawr ar iddynt ymddangos ar lwyfannau nosweithiau llawen! Ar bwy oedd y jôc, tybed?!

Ym 1971, rhyddhwyd yr EP 'Colli Iaith' ar label Sain, ei dehongliad iasol [rhywbeth sy'n peri gwefr o ofn neu oerfel] hi o'r gân hon a gysylltir â hi fwyaf. Roedd y 1970au yn ddegawd gynhyrchiol iawn, cyhoeddwyd 'Cwm Hiraeth' (1972), y record hir 'Mae'r Olwyn yn Troi' (1974) a 'Jiawl' (1976.)

Fe'i dewiswyd i chwarae rhan Nia yn yr opera roc Nia Ben Aur, ond erbyn canol y 1970au, blinodd ar ei delwedd fel cantores werin a gyfeiliai [cyfeilio - amherffaith]  i'w hun ar gitâr acwstig.

Symudodd yn fwy at gerddoriaeth roc trwm yn arddull [style] Janis Joplin, ac mae caneuon fel 'Jiawl', 'Cân Janis' a 'Bachgen' yn adlewyrchu'r newid delwedd hwnnw. Serch hynny, nid oedd yn gwbwl gyffyrddus efo'r ddelwedd.

Ar ôl i'w phriodas gyda Geraint Jarman ddod i ben, bu'n canu yn Saesneg mewn clybiau yng Nghymru, ond nid oedd ei chalon yn y gwaith, ac roedd yn well ganddi ganu'n Gymraeg (er iddi recordio rhywfaint o ddeunydd Saesneg i label Decca ddiwedd y 1960au).

Ym 1980 sefydlodd grŵp o'r enw Hin [hin = tywydd] Deg gyda Mike Lease (o'r grŵp Hwntws) a Jane Ridout yn canu caneuon traddodiadol gan berfformio yn yr Unol Daleithau, Ffrainc a Sbaen. Rhyddhawyd CD gan Hin Deg o'r enw 'Lisa Lân' sy'n parhau i fod yn boblogaidd hyd heddiw.


Bellach mae ei phwysigrwydd fel arloeswr yn y byd roc Cymraeg yn ddiogel.

Gyda'i llais cyn gliried â chloch ag erioed, mae Heather yn parhau i fyw yng Nghaerdydd a pherfformio ledled Cymru.