Gan ein bod ar drothwy y Nadolig, priodol fyddai talu sylw i
blanhigyn pot sydd yn ei holl ogoniant ar yr adeg yma. Enw'r planhigyn
yw y Poinsetia, a'i enw botanegol Euphorbia pulcherrima, yn golygu
"prydferth iawn". Mae'r planhigyn hwn wedi dod yn boblogaidd iawn yn
ystod y blynyddoedd diwethaf fel anrheg Nadolig, ac fel rhan o'r
addurniadau yn y tŷ gan fod ei liw coch pert yn harddu'r lle.
Cafodd y Poinsetia ei enw ar ôl Joel Robert Poinsettia, llysgennad Yr Unol Daleithiau i wlad Mecsico yn y flwyddyn 1825 pan dderbyniodd y planhigyn yn anrheg Nadolig. Ar y pryd planhigyn gwyllt ydoedd yn tyfu yn anialwch De Mecsico. Gan iddo ddotio'n llwyr ar y planhigyn, penderfynodd ei gyflwyno i'r Unol Daleithiau ym 1826.
Mae'r planhigyn yn unigryw,gan mai'r blodeulen sydd yn goch ei liw, ac nid y prif ddeilen. Prin yw oes blodeulen ac fe'i ceir yn ei holl ogoniant adeg Gŵyl y Geni. Yn ei gynefin ble mae'r tywydd yn drofannol, mae'n cael ei gofrestri yn brysgwydden lluosflwydd ac yno gall dyfu i fyny at a thros 3 medr o daldra.
Yn ôl hen chwedl Fecsiciaidd daeth y planhigyn i fodolaeth pan benliniodd gwerinwraig ifanc i weddïo ar Noswyl Nadolig i ofyn am flodau coch i osod oddeutu'r allor. Atebwyd ei gweddi pan ymddangosodd angel gan droi y chwyn a dyfai o amgylch y caban pren a oedd yn gartref iddi, yn Poinsetia coch hardd. Felly cafodd y ferch fwy na digon o flodau i addurno'r allor. Deallodd ar unwaith fod y lliw coch yn addas fel addurn Nadoligaidd. Mae'r Ponsetia a greodd Duw i harddu'r anialwch mewn gwledydd fel Mecsico erbyn hyn yn cael ei ddefnyddio i harddu cartrefi a'n hadeiladau ni.
Yn y dyddiau cynnar pan sylweddolwyd bod mewnforio'r planhigyn yma i Brydain yn bosibl o safbwynt masnach ond rhaid oedd ei gwtogi i'w gynnwys mewn pot, ar gyfer y tŷ. Fel canlyniad, mae'r planhigyn yn cael ei drin gan gemegyn sydd yn rhwystro tyfiant tal. Mae'r planhigyn yn cael ei gadw dan reolaeth lem mewn meithrinfeydd, er mwyn sicrhau fod y bracts lliwgar yn eu holl ogoniant erbyn y Nadolig. Caiff ei gadw mewn tymheredd addas a chyson am gyfnodau hir o dywyllwch.
Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, yn y marchnadoedd, mae yna amryw o liwiau eraill i'w gweld ymysg y Poinsetia, e.e. Lemon Snow sydd â blodeulen o liw hufen, sydd yn edrych yn ddeniadol ymhlith y rhai coch. Un arall a gyflwynwyd yn ddiweddar iawn yw y Sonora White Glitter, ffefryn gan lawer, gan fod y flodeulen yn amryliw. Yn yr Almaen dechreuwyd yr arfer o chwistrelli'r dail gan belydrau o liw arian daeth yn arfer hefyd yng Nghymru er mwyn creu naws Nadoligaidd i'r tŷ.
Er mwyn sicrhau harddwch blynyddol y Poinsetia cynigaf rai syniadau. Y man mwyaf delfrydol i'w osod yn ystod yr Ŵyl yw ar sil y ffenestr, sy'n wynebu'r de, gan ofalu na fydd y dail yn cyffwrdd â gwydr oer y ffenestr, oherwydd gall hyn achosi i'r dail grebachu. Mae tymheredd yr ystafell yn hollol bwysig 10-20 gradd Celsiws yn ystod y dydd ac heb fod o dan 10 gradd Celsiws y nos, i gadw'r gwreiddiau rhag pydru. Ni ddylid peri iddo fod yn agored i ddraft, boed oer neu gynnes rhag achosi'r dail i gwympo cyn pryd.
Dylid cadw llygad rhag i'r pridd yn y pot ddioddef sychder. Mae angen dyfrhau nes fod dŵr yn dod allan o dyllau draeno'r pot gan ofalu na fydd dŵr yn aros yn y soser i bydru'r gwreiddiau. Mewn ystafell a chanddi olau cryf a lleithder isel fe fydd eisiau dyfrhau yn amlach. Gall y dail gwympo oherwydd sychder, felly rhaid dyfrhau yn union ac eto ymhen deng munud. Dylid parhau i ddyfrhau hyd yr wythnos gyntaf ym mis Ebrill, ac yna torri lawr yn raddol, ond peidio a'i adael i sychu allan yn gyfan gwbl.
Canol mis Mai, dylid torri'r coesau yn ôl i tua 10cm, ei ail botio mewn pot sydd yn 2.5cm diamedr yn fwy gan ddefnyddio "soil less compost" ffres o raddfa uchel. Ni ddylid ar un cyfrif ddefnyddio pridd o'r ardd, oherwydd y perygl o bla. Dylid gosod y planhigyn mewn llecyn oddeutu 15-20 gradd Celsiws, gan ddyfrhau yn gyson. Pan fydd arwydd o dyfiant ffres yn datblygu, dylid ychwanegu gwrtaith doddadwy e.e Phostrogen bob pythefnos.
Yn nechrau mis Mehefin, dylid symud allan i awyr agored a'i osod mewn llecyn cysgodol, gan ychwanegu dŵr a gwrtaith yn yr un dull â'r mis blaenorol. Tua dechrau mis Gorffennaf dylid torri pob coes, yna rhwng canol a diwedd mis Awst torri unrhyw goesau ffres a fydd yn dangos, gan ollwng tua tair neu bedair deilen ar bob ysbrigyn. Dechrau mis Medi dylid dod â'r planhigyn yn ôl i'r tŷ a'i osod yn yr un llecyn a chynt gan ddyfrhau ac ychwanegu gwrtaith toddadwy bob pythefnos hyd at wythnos gyntaf mis Rhagfyr.
Rhaid osgoi gostyngiad y dymeredd o dan 10 gradd Celsiuws. Dylid ei ollwng mewn lle tywyll rhwng pump o'r gloch y prynhawn ac wyth o'r gloch y bore o Hydref 1af hyd Tachwedd 30ain, a'i osod ar y silff ffenestr weddill yr amser.
Gan Hywel Jones i bapur bro Y Loffwr.
Cafodd y Poinsetia ei enw ar ôl Joel Robert Poinsettia, llysgennad Yr Unol Daleithiau i wlad Mecsico yn y flwyddyn 1825 pan dderbyniodd y planhigyn yn anrheg Nadolig. Ar y pryd planhigyn gwyllt ydoedd yn tyfu yn anialwch De Mecsico. Gan iddo ddotio'n llwyr ar y planhigyn, penderfynodd ei gyflwyno i'r Unol Daleithiau ym 1826.
Mae'r planhigyn yn unigryw,gan mai'r blodeulen sydd yn goch ei liw, ac nid y prif ddeilen. Prin yw oes blodeulen ac fe'i ceir yn ei holl ogoniant adeg Gŵyl y Geni. Yn ei gynefin ble mae'r tywydd yn drofannol, mae'n cael ei gofrestri yn brysgwydden lluosflwydd ac yno gall dyfu i fyny at a thros 3 medr o daldra.
Yn ôl hen chwedl Fecsiciaidd daeth y planhigyn i fodolaeth pan benliniodd gwerinwraig ifanc i weddïo ar Noswyl Nadolig i ofyn am flodau coch i osod oddeutu'r allor. Atebwyd ei gweddi pan ymddangosodd angel gan droi y chwyn a dyfai o amgylch y caban pren a oedd yn gartref iddi, yn Poinsetia coch hardd. Felly cafodd y ferch fwy na digon o flodau i addurno'r allor. Deallodd ar unwaith fod y lliw coch yn addas fel addurn Nadoligaidd. Mae'r Ponsetia a greodd Duw i harddu'r anialwch mewn gwledydd fel Mecsico erbyn hyn yn cael ei ddefnyddio i harddu cartrefi a'n hadeiladau ni.
Yn y dyddiau cynnar pan sylweddolwyd bod mewnforio'r planhigyn yma i Brydain yn bosibl o safbwynt masnach ond rhaid oedd ei gwtogi i'w gynnwys mewn pot, ar gyfer y tŷ. Fel canlyniad, mae'r planhigyn yn cael ei drin gan gemegyn sydd yn rhwystro tyfiant tal. Mae'r planhigyn yn cael ei gadw dan reolaeth lem mewn meithrinfeydd, er mwyn sicrhau fod y bracts lliwgar yn eu holl ogoniant erbyn y Nadolig. Caiff ei gadw mewn tymheredd addas a chyson am gyfnodau hir o dywyllwch.
Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, yn y marchnadoedd, mae yna amryw o liwiau eraill i'w gweld ymysg y Poinsetia, e.e. Lemon Snow sydd â blodeulen o liw hufen, sydd yn edrych yn ddeniadol ymhlith y rhai coch. Un arall a gyflwynwyd yn ddiweddar iawn yw y Sonora White Glitter, ffefryn gan lawer, gan fod y flodeulen yn amryliw. Yn yr Almaen dechreuwyd yr arfer o chwistrelli'r dail gan belydrau o liw arian daeth yn arfer hefyd yng Nghymru er mwyn creu naws Nadoligaidd i'r tŷ.
Er mwyn sicrhau harddwch blynyddol y Poinsetia cynigaf rai syniadau. Y man mwyaf delfrydol i'w osod yn ystod yr Ŵyl yw ar sil y ffenestr, sy'n wynebu'r de, gan ofalu na fydd y dail yn cyffwrdd â gwydr oer y ffenestr, oherwydd gall hyn achosi i'r dail grebachu. Mae tymheredd yr ystafell yn hollol bwysig 10-20 gradd Celsiws yn ystod y dydd ac heb fod o dan 10 gradd Celsiws y nos, i gadw'r gwreiddiau rhag pydru. Ni ddylid peri iddo fod yn agored i ddraft, boed oer neu gynnes rhag achosi'r dail i gwympo cyn pryd.
Dylid cadw llygad rhag i'r pridd yn y pot ddioddef sychder. Mae angen dyfrhau nes fod dŵr yn dod allan o dyllau draeno'r pot gan ofalu na fydd dŵr yn aros yn y soser i bydru'r gwreiddiau. Mewn ystafell a chanddi olau cryf a lleithder isel fe fydd eisiau dyfrhau yn amlach. Gall y dail gwympo oherwydd sychder, felly rhaid dyfrhau yn union ac eto ymhen deng munud. Dylid parhau i ddyfrhau hyd yr wythnos gyntaf ym mis Ebrill, ac yna torri lawr yn raddol, ond peidio a'i adael i sychu allan yn gyfan gwbl.
Canol mis Mai, dylid torri'r coesau yn ôl i tua 10cm, ei ail botio mewn pot sydd yn 2.5cm diamedr yn fwy gan ddefnyddio "soil less compost" ffres o raddfa uchel. Ni ddylid ar un cyfrif ddefnyddio pridd o'r ardd, oherwydd y perygl o bla. Dylid gosod y planhigyn mewn llecyn oddeutu 15-20 gradd Celsiws, gan ddyfrhau yn gyson. Pan fydd arwydd o dyfiant ffres yn datblygu, dylid ychwanegu gwrtaith doddadwy e.e Phostrogen bob pythefnos.
Yn nechrau mis Mehefin, dylid symud allan i awyr agored a'i osod mewn llecyn cysgodol, gan ychwanegu dŵr a gwrtaith yn yr un dull â'r mis blaenorol. Tua dechrau mis Gorffennaf dylid torri pob coes, yna rhwng canol a diwedd mis Awst torri unrhyw goesau ffres a fydd yn dangos, gan ollwng tua tair neu bedair deilen ar bob ysbrigyn. Dechrau mis Medi dylid dod â'r planhigyn yn ôl i'r tŷ a'i osod yn yr un llecyn a chynt gan ddyfrhau ac ychwanegu gwrtaith toddadwy bob pythefnos hyd at wythnos gyntaf mis Rhagfyr.
Rhaid osgoi gostyngiad y dymeredd o dan 10 gradd Celsiuws. Dylid ei ollwng mewn lle tywyll rhwng pump o'r gloch y prynhawn ac wyth o'r gloch y bore o Hydref 1af hyd Tachwedd 30ain, a'i osod ar y silff ffenestr weddill yr amser.
Gan Hywel Jones i bapur bro Y Loffwr.
No comments:
Post a Comment