Adfer capel Llwynrhydowen

Bydd capel hanesyddol gyda chysylltiadau i'r bardd Dylan Thomas yn cael ei adfer diolch i hwb ariannol o £285,000.

Mae'r arian wedi ei roi i adfer capel Llwynrhydowen ger Llandysul, mam gapel Undodiaeth yng Nghymru a chwaraeodd ran bwysig yn hanes crefyddol Cymru.

Daw'r arian gan y Gronfa Loteri, Cadw, Cyngor Ceredigion a Chyngor Cymuned Llandysul.
Bydd y cynllun hefyd yn creu amgueddfa ac yn rhan o lwybr crefyddol yn rhoi hanes Undodiaeth yng Nghymru.

Canolbwynt cymuned
 
Hwn oedd y capel Arminaidd cyntaf yng Nghymru ac agorodd yn 1733.

Roedd yn ganolbwynt i gymuned wledig, oedd yn gwrthod derbyn crefydd Calfinistaidd a gwleidyddiaeth Geidwadol y cyfnod.

Ar un adeg y gweinidog oedd Gwilym Marles, hen ewyrth y bardd Dylan Thomas.

Yn Hydref 1876 roedd y gweinidog yn cefnogi'r Rhyddfrydwyr a phenderfynodd y sgweier lleol Torïaidd John Davies Lloyd daflu'r gweinidog a'i addolwyr allan am fod y capel wedi ei adeiladu ar ei dir.

Wedi i bobol gasglu arian cafodd capel newydd ei godi yn 1879.

'Datblygiad arwyddocaol'
 
Y gred yw bod Marles wedi ysbrydoli cymeriad y Parch. Eli Jenkins yn y ddrama Under Milk Wood, ac mae sôn am hanes y capel ym marddoniaeth Thomas.

Erbyn hyn, mae'r adeilad dan reolaeth Addoldai Cymru, ymddiriedolaeth gafodd ei sefydlu i achub capeli hanesyddol yng Nghymru.

Dywedodd eu cadeirydd, Dafydd Owen: "Dyma'r datblygiad mwyaf arwyddocaol yn rhaglen Addoldai Cymru i sicrhau'r rhan unigryw yma o'n treftadaeth genedlaethol."

Yn ogystal ag adfer yr adeilad, bydd adnodd ar-lein yn galluogi i ddefnyddwyr gael taith o amgylch y capel drwy ddelwedd rithwir [rhithwir - virtual], ar y we.

Diolch i'r BBC