Hanes Liam. Pan fo ei dad Dorian, o Llanrhian, ger Tyddewi, yn gofyn iddo pa sŵn ma buwch yn ei wneud, ei ateb yw 'mŵ' Cymreig iawn. Ond pan mae'n siarad â'i fam, Catherine o Belfast, mae ei acen yn swnio llawer mwy Gwyddelig - yn benodol, o Ogledd Iwerddon.
https://www.bbc.co.uk/cymrufyw/amp/48380150
Friday, 31 May 2019
Wednesday, 22 May 2019
Monday, 20 May 2019
Hanes Mair
Llongyfarchiadau mawr i Imogen Morley ar ennill cystadleuaeth limrig Eisteddfod Llandudoch gyda hanes Mair sy'n cwrdd â bachgen drwg.
Fe es i un diwrnod i’r ffair
Gorweddais i lawr ar y gwair
Daeth draw geneth bert
A chododd ei sgert
A nawr disgwyl babi mae Mair!
Gorweddais i lawr ar y gwair
Daeth draw geneth bert
A chododd ei sgert
A nawr disgwyl babi mae Mair!
Monday, 13 May 2019
Thursday, 9 May 2019
Monday, 6 May 2019
Lico, dreifo a joio
https://www.bbc.co.uk/cymrufyw/amp/47961154?__twitter_impression=true
BBC Cymru Fyw sy'n gofyn pam bod y geiriau bach hyn yn dân ar groen dysgwr o Gaerdydd.
BBC Cymru Fyw sy'n gofyn pam bod y geiriau bach hyn yn dân ar groen dysgwr o Gaerdydd.
Rydyn ni i gyd wedi clywed y jôcs fod ddim ond angen rhoi '-io' ar ddiwedd gair Saesneg er mwyn siarad Cymraeg ond mae geiriau fel dreifio, iwsio a licio yn dân ar groen un dysgwr o Gaerdydd sy'n teimlo eu bod nhw'n ddryslyd.
Dywedodd Deiniol ab Alun, sydd o Gernwy yn wreiddiol,
ar Twitter
nad oedd yn deall pam fod llawer o siaradwyr brodorol yn defnyddio'r geiriau yma mae'n eu galw yn "Wenglish".
Deiniol ab Alun (ar Twitter):
Methu deall pam llawer o siaradwyr brodorol yn defnyddio geiriau Wenglish fel 'dreifo' (gyrru), 'wso' (defnyddio), 'siario' (rhannu), 'lico' (hoffi) a 'joio' (mwynhau). Mae'n waeth yn y Gogledd. Mae geiriau Cymraeg yn ddigon hawdd ac gwneud hynny'n drysu dysgwyr. Trafodwch!
"Fel rhywun sydd wedi dysgu'r iaith, dwi ddim yn deall pam defnyddio nhw [y geiriau 'Wenglish'] achos mae gair eitha' syml, eitha' cyffredin yn bodoli yn barod," meddai Deiniol wrth BBC Cymru Fyw.
"Mae'n od achos dwi wedi cwrdd â llawer o ddysgwyr sydd byth yn defnyddio geiriau fel hyn.
"Dysgais i trwy Prifysgol Caerdydd a doedd neb yn defnyddio geiriau fel hyn, felly dwi wedi dysgu'r geiriau go iawn.
"Ond yn y byd go iawn, yn gwrando i Radio Cymru weithiau efallai, dwi'n clywed geiriau fel 'siario' a 'iwsio' a pethau fel hyn ac mae'n eitha' rhyfedd."
Y consensws ymysg y grŵp i ddysgwyr mae Deiniol yn ei fynychu yng Nghaerdydd hefyd, meddai, ydy nad oes neb arall yn y grŵp yn eu defnyddio chwaith.
"Geiriau syml fel 'siario', dwi ddim yn deall beth sy'n bod gyda 'rhannu' - mae'n eitha' syml," meddai Deiniol.
"Mae'n od yn y Gymraeg bod nhw'n dweud 'iwsio' a 'lico', pam ddim jyst dweud y gair yn Saesneg 'te? Dwi ddim yn deall pam Cymreigio pethau syml fel yna?"
Mae Deiniol yn cyfaddef ei fod yn dipyn o burydd iaith sy'n osgoi defnyddio bratiaith Saesneg hefyd.
Ac er fod Saesneg hefyd yn defnyddio nifer fawr o eiriau benthyg maen nhw fel arfer yn cael eu defnyddio ar eu ffurf wreiddiol.
Felly pam nad ydi siaradwyr Cymraeg yn gwneud hynny? Pam ychwanegu 'io' ar y diwedd?
Emosiwn geiriau
Yn ôl yr ieithydd Ioan Talfryn sy'n brif weithredwr Canolfan Iaith Popeth Cymraeg, dydy siaradwyr Cymraeg naturiol ddim hyd yn oed yn meddwl amdanyn nhw fel geiriau benthyg.
"Mae nifer o astudiaethau wedi'u gwneud o eiriau benthyg yn y Gymraeg sy'n dangos eu bod yn hanesyddol wedi eu trin fel geiriau cynhenid a bod siaradwyr Cymraeg yn aml yn anghofio mai geiriau benthyg oedden nhw'n wreiddiol e.e. coes, braich, cusan, talcen a brechdan," meddai.
"Mae ychwanegu -io ar ddiwedd berfau Saesneg yn rhan o'r arfer hwn. Mae newid goslef ac ynganiad geiriau benthyg i wneud iddyn nhw swnio'n fwy Cymraeg hefyd yn digwydd e.e. pro-ffe-SIYN-ol (yn hytrach na'r Saeneg pro-FESH-on-al)."
Mae gwaith ymchwil yn dangos bod emosiwn yn y corff yn chwarae rôl ganolog wrth brosesu profiadau a gwrthrychau yn y byd real, meddai Mr Talfryn.
"Os yw rhywun wedi'i fagu ar aelwyd Gymraeg mae geiriau fel licio, dreifio, fflio, sbio yn teimlo, yn gorfforol, fel rhai 'go iawn', agos atoch chi, tra bo geiriau fel hoffi, gyrru, hedfan ac edrych yn medru teimlo fel geiriau plastig neu rhai ffurfiol.
"Os yw rhywun ar y llaw arall wedi dysgu Cymraeg fel oedolyn (neu wedi mynychu ysgol Gymraeg ble mae mwyafrif llethol y plant yn dod o gartrefi di-Gymraeg) dyw'r broses gorfforol hon o roi pwysoliad emosiynol positif i eiriau cyffredin, normal fel licio, dreifio, fflio, sbio ddim yn digwydd.
"Mae hoffi, gyrru, hedfan ac edrych yn medru teimlo'r un mor normal neu efallai'n fwy normal am eu bod nhw'n ffurfiau 'purach'. Mae hyn yn ei gwneud hi'n anodd wedyn i wahaniaethu rhwng Cymraeg sy'n swnio'n naturiol i siaradwyr brodorol (yn enwedig y rheiny sy'n dod o ardaloedd ble mae'r Gymraeg yn iaith gymunedol aml-ddosbarth) a Chymraeg 'llyfr'," meddai.
Hefyd mae pa mor fachog yw'r gair yn ffactor hefyd meddai Mr Talfryn.
"Mae 'iwsio' yn fyrrach na 'defnyddio'; ffeindio yn fyrrach na 'dod o hyd i', ond mae teledu yn fyrrach na
television
sy'n rhannol gyfrifol am ei lwyddiant fel gair."
Mae Mr Talfryn yn dweud ei fod yn derbyn dadl Memeteg sef fod iaith "fel feirws yn ein pennau a bod geiriau ac ymadroddion yn goroesi ac yn lledu os ydyn nhw'n medru atgynhyrchu'u hunain mewn modd Darwinaidd...
"Nid ni'n sy'n meddu arnyn nhw, nhw sy'n ein meddiannu ni," meddai.
A dyna esboniad felly pam ein bod ni'n licio iwsio geiriau fel dreifio a joio.
Menyw, dynes, menywod a merched
Sbardunodd Vaughan Roderick sgwrs ddifyr ar Twitter gyda'r cwestiwn yma:
Fi'n gofyn yn betrusgar! Oes unrhwy un arall yn credu bod y gair 'dynes' yn sexist? Onid yw 'menyw' yn llawer gwell? Dyma rai o'r atebion: Iola Wyn: "Dynes ydw i, yn dod o Bow St, reit yng nghanol Cymru. Dwi’n sicr ddim yn ferch - dim ond Dad+Mam all fy ngalw i yn hynny. Ond gan nad yw dynesod wedi’i fathu,‘di gorfod cyfaddawdu gyda Dynes/Menywod. I nghlust i, ma dyn yn gweiddi ‘menyw!’ yn
, ond derbyn fod clustie pawb yn wahanol." Norman Charles: "Wi'n meddwl ei fod [h.y. y gair 'dynes'] yn ogleddol ac llai ffurfiol o bosibl. Gwell gen i menyw. Wedi gweud hynny, roedd dyn yn arfer golygu dyn neu fenyw ac yn treiglo yn ôl y cyd-destun."
Arwyn Jones: Dynes faswn i yn ei ddeud yn naturiol. Ond does dim ffurf lluosog. Wedyn ni ogleddwyr yn gorfod dewis:
Merched = girls
Gwragedd= wives
Ai dyna pam fod@elliwsan
yn defnyddio “menyw”? Elliw Gwawr: Dwi’n defnyddio dynes yn naturiol. Ond dwi’n defnyddio menyw wrth ddarlledu. Teimlo ei fod yn fwy ffurfiol a hefyd dwi’n dioyn o fengrel felly mae’n eithaf naturiol i newid rhwng geiriau gogleddol a deheuol.
Iwan Wyn Rees: Dyma sylw JMJ (h.y. yr ysgolhaig John Morris Jones) yn llawn. Mae’n bosib mai ‘benyw’ a ystyriai’n safonol, nid ‘menyw’. Teg ystyried ‘dynes’ yn (draddodiadol) ansafonol, ond ‘sexist’? Yn deall y gwrthwynebiad i ‘merched’ yn y de, ond ymddengys fod tinc rhy dafodieithol i ‘menywod’ gan y gogs - fel ‘dynes’ i’r hwntw!
Fi'n gofyn yn betrusgar! Oes unrhwy un arall yn credu bod y gair 'dynes' yn sexist? Onid yw 'menyw' yn llawer gwell? Dyma rai o'r atebion: Iola Wyn: "Dynes ydw i, yn dod o Bow St, reit yng nghanol Cymru. Dwi’n sicr ddim yn ferch - dim ond Dad+Mam all fy ngalw i yn hynny. Ond gan nad yw dynesod wedi’i fathu,‘di gorfod cyfaddawdu gyda Dynes/Menywod. I nghlust i, ma dyn yn gweiddi ‘menyw!’ yn
, ond derbyn fod clustie pawb yn wahanol." Norman Charles: "Wi'n meddwl ei fod [h.y. y gair 'dynes'] yn ogleddol ac llai ffurfiol o bosibl. Gwell gen i menyw. Wedi gweud hynny, roedd dyn yn arfer golygu dyn neu fenyw ac yn treiglo yn ôl y cyd-destun."
Arwyn Jones: Dynes faswn i yn ei ddeud yn naturiol. Ond does dim ffurf lluosog. Wedyn ni ogleddwyr yn gorfod dewis:
Merched = girls
Gwragedd= wives
Ai dyna pam fod
yn defnyddio “menyw”? Elliw Gwawr: Dwi’n defnyddio dynes yn naturiol. Ond dwi’n defnyddio menyw wrth ddarlledu. Teimlo ei fod yn fwy ffurfiol a hefyd dwi’n dioyn o fengrel felly mae’n eithaf naturiol i newid rhwng geiriau gogleddol a deheuol.
Iwan Wyn Rees: Dyma sylw JMJ (h.y. yr ysgolhaig John Morris Jones) yn llawn. Mae’n bosib mai ‘benyw’ a ystyriai’n safonol, nid ‘menyw’. Teg ystyried ‘dynes’ yn (draddodiadol) ansafonol, ond ‘sexist’? Yn deall y gwrthwynebiad i ‘merched’ yn y de, ond ymddengys fod tinc rhy dafodieithol i ‘menywod’ gan y gogs - fel ‘dynes’ i’r hwntw!
Atgofion ac adar
RSPB Cymru:
"Pan fyddaf yn gwrando ar gân [nodwch enw'r aderyn], mae'n mynd â mi yn f'ôl i [rhowch enw'r lle yma]."
Pa atgof sy’n dod i’ch meddwl chi? Dyma ateb Daniel Jenkins-Jones o Gaerfyrddin:
"Pan fyddaf yn gwrando ar gân [nodwch enw'r aderyn], mae'n mynd â mi yn f'ôl i [rhowch enw'r lle yma]."
Pa atgof sy’n dod i’ch meddwl chi? Dyma ateb Daniel Jenkins-Jones o Gaerfyrddin:
"Pan dwi’n gwrando ar gân y Robin Goch yn yr hydref mae’n mynd â fi yn f’ôl i fy arddegau yn sefyll wrth ymyl yr hewl yn Llangynnwr yn y bore yn aros i ddal y bws i fynd i Ysgol Bro Myrddin. Dyddie da!"
Subscribe to:
Posts (Atom)